IN DE SPOTLIGHT
Jean Sundin en Enrique Peiniger (OVI New York)
“Als architectuur film is, dan is lichtontwerp de filmmuziek”
Door: Jessica Merkens
"
Het intrigeerde me hoe je een ruimte kan transformeren zonder fysiek iets te veranderen
Jean Sundin en Enrique Peiniger ontmoetten elkaar dertig jaar geleden in Washington D.C. Enrique was naar de Verenigde Staten gekomen vanuit Duitsland om te werken als stagiair bij Jean. Ze ondervonden al gauw dat ze dezelfde visie hadden op lichtontwerp. Sindsdien hebben ze wereldwijd lichtontwerpen gerealiseerd voor toonaangevende architectonische projecten. Daarnaast zijn ze levenspartners. “We wilden allebei architectuur en lichtontwerp echt laten fuseren.”
Jullie zijn allebei lichtontwerpers. Hoe is dat gegaan?
Jean: “Eigenlijk ben ik opgeleid als interieurontwerper. Ik ontdekte de rol van verlichting in het designen van showrooms, afwerkingen en materialen. Het intrigeerde me hoe je een ruimte kan transformeren terwijl je fysiek niks verandert. Dat was een grote trigger voor mij om de kant van lichtontwerp op te gaan.
Ik dacht dat als ik meer over verlichting wist, ik een betere interieurontwerper zou zijn. Ik had altijd gedacht als iets dat ik erbij zou doen. Maar hoe meer ik erover te weten kwam, hoe meer ik wist dat ik juist met lichtontwerp verder wilde gaan. Dus sindsdien, inmiddels alweer 35 jaar, houd ik me bezig met verlichting. De transformatie van een ruimte door middel van verlichting.. Het is gewoon wonderbaarlijk wat verlichting kan doen.” Enrique: “Voor mij liep het iets anders. Ik was al van jongs af aan geïnteresseerd in architectuur. De eerste keer dat ik echt onder de indruk was van architectuur was toen ik een puber was. Ik verbleef drie weken in een middeleeuws klooster in het zuiden van Duitsland. Het fascineerde me hoe architectuur en ruimte samenkwamen met mensen en hoe de monniken leefden. Later studeerde ik architectuur en mijn fascinatie met het menselijke aspect bleef. De interactie tussen mensen en ruimten.”
Foto: Canadese parlement
Foto: OVI NY Unicorn Island
Samen richtten jullie 25 jaar geleden OVI, Office of Visual Interaction op.
Enrique: “Het was nooit het uitgestippelde plan om een eigen bureau op te zetten. We werkten samen bij een bureau in Washington D.C. De designer daar werkte simpelweg voor een verlichtingsplan voor het plafond, de muur. Gewoon tekenen waar verlichting moest hangen. Wij dachten, er is zoveel meer dat we kunnen doen. We waren veel meer geïnteresseerd in hoe je de architectuur echt fuseert met verlichting. Niet alleen maar licht aan een plafond of muur hangen.” Jean: “Elk gebouw telt een verhaal en wij zijn de onderzoekers. Wat probeert het gebouw te zeggen? Dat is een heel onderzoeksproces. Je raakt geïnspireerd door de architectuur of het interieur. Of de materialen die er gebruikt gaan worden. We ontdekten daarnaast dat we elkaar erg aanvulden in onze kwaliteiten. Toen besloten we om er zelf op uit te trekken en richtten we OVI op.” Enrique: “Precies. Een dimlicht, ingebouwd armatuur of pendelarmatuur, dat is geen verhaal. Het verhaal is de ziel van een gebouw. Dáár zijn we naar op zoek. Het lichtontwerp is een heel subtiel verhaal. Één dat onderdeel is van de architectuur.”
Dat is interessant. Maar hoe vind je de ziel van een gebouw of project dan?
Enrique: “Je moet luisteren. Naar de aanwijzingen voordat je start. Waar is het project gesitueerd? Is het in Schotland of ergens middenin de woestijn? Wat zijn de omgevingsaspecten? Wat is de culturele context? Hoe staat het project in lijn met de andere projecten van de architect?” Jean: “Hoe zou het zijn als de architect het zelf deed? We willen juist niet dat het lijkt alsof we een interventie met het lichtontwerp doen.”
Nu we het erover hebben. Één van de grote projecten waar jullie aan werkten was het Canadese Parlement. Hoe hebben jullie dat gerealiseerd?
Jean: “We hadden in het verleden ook het lichtontwerp voor het Schotse Parlement gemaakt. Daar waren we in 1997 mee begonnen en was begin 2000 afgerond. Toen was het Canadese Parlement ook al even begonnen. Het is een historisch gebouw waar ze een glazen dak over de binnenplaats wilden bouwen. Dat moest het nieuwe Lagerhuis worden en tegelijkertijd ook een plek waar TV uitzendingen opgenomen werden.” Enrique: “Een buitenruimte omtoveren in een binnenplaats, waar de debatten zouden worden gevoerd.” Jean: “Ik bedoel.. dat was best een grote uitdaging. Zeker omdat er ook TV uitzendingen werden opgenomen, daar heb je hele specifieke verlichtingseisen voor.”
Foto: OVI NY Unicorn Island
"
Een ingebouwd of pendelarmatuur, dat is geen verhaal. Het verhaal is de ziel van een gebouw
Hoe hebben jullie het lichtontwerp gemaakt?
Enrique: “We houden van geïntegreerde oplossingen. Op basis van wat we wisten van TV opnames, wisten we dat we specifieke richthoeken voor de verlichting nodig hadden. Kortgezegd: we bedachten waar in de ruimte precies de verlichting moest zijn, als we de perfecte verlichtingsomstandigheden wilde creëeren voor uitzendingen. Daarna konden we de bouwkundig ingenieur adviseren waar de zuilen moesten komen. De verlichting werd ingebed in de zuilen. Op die manier heb je geen hele stellage nodig in het midden van de ruimte. De volgende stap was om samen met TRILUX de precieze lichtniveaus, lichthoeken en lichtkleur te bepalen.” Jean: “Het ontwerp van het lagerhuis was zo dat je aan iedere zij een rij structurele ‘bomen’ had die het glazen dak droegen. En de zogenoemde takken waren in een specifieke hoek geplaatst die we samen met de bouwkundig ingenieur hadden bepaald. Op deze manier konden we de hoek waarmee de verlichting scheen precies bepalen. Dit kon alleen omdat het glazen dak een nieuwe constructie was, ondanks dat het gebouw zelf een oud historisch gebouw was. Dat was een optimaal uitgangspunt.” Enrique: “Als je binnenloopt ziet het er erg natuurlijk uit, met het daglicht dat invalt. Je wil de ruimte ook niet ervaren alsof je een TV studio binnenstapt. Dat vinden we erg mooi. En voor de kamers die bij het Lagerhuis hoorden plaatsen we grote stervormige elementen die diffuus licht verspreiden. Het design daarvan is een metafoor voor de Canadese Maple Leaf.”
Het klinkt alsof je met heel veel elementen rekening moet houden. Hoe behoud je het overzicht?
Enrique: “Dat is de ervaring die met de tijd komt. Het is als een tennisveld, waarbij er niet één bal op je wordt afgevuurd, maar twintig of dertig tegelijkertijd. Je moet kiezen welke belangrijke ballen je in het spel houdt. Dat is strategisch nadenken. En dat komt eenvoudig met ervaring, daar is geen standaard recept voor. Omdat mensen, cliënten, ook zo verschillend zijn. Één valkuil die je wil ontwijken is één pad bewandelen omdat het de laatste keer ook gewerkt heeft. Zo werkt het niet. We hadden het Schotse Parlement al gedaan, maar dat was geen format voor het Canadese Parlement. We hebben dat altijd in ons achterhoofd gehouden.”
Welk onderdeel van het creatieve proces vind je het mooist?
Jean: “Hmm.. Er is altijd dat magische moment aan het begin waar het idee in een stroomversnelling komt. Wanneer de puzzelstukjes beginnen samen te vallen. De culturele context, de ideeën van de architect en de visie vloeien samen in een idee. Dat is altijd een geweldig moment. Vanaf daar evolueert en transformeert je idee steeds weer. En tegen de tijd dat het project is afgerond is het geweldig om te zien hoe het is toegepast.”
Benieuwd naar Jean en Enrique hun hele verhaal? Lighting designers Jean Sundin & Enrique Peiniger (OVI New York) on the art of lighting design