IN DE SPOTLIGHT
Stefan Sick (SBS AG)
“Verlichting behoort tot de kern van architectuur”
Door: Jessica Merkens
"
Ik wilde leren hoe je ruimten bouwt waar mensen zich comfortabel in voelen
Architect Stefan Sick (SBS AG) werd uitgedaagd om een ziekenhuis te ontwerpen dat niet voelt als een ziekenhuis voor de patiënten, middenin de adembenemende Zwitserse alpen. Hoe zorgde hij ervoor dat de kalmerende uitstraling van de bergen en alpenweiden zich ook tot binnenin het ziekenhuis strekte? Een gesprek over de totstandkoming van Oberengadin ziekenhuis.
Het Oberengadin ziekenhuis is de plaats voor algemene medische hulp voor lokale bewoners en gasten en is daardoor een cruciale plek in de omgeving. De ligging middenin het Engadin zorgt ervoor dat je de prachtige bergen kan aanschouwen. “Het was voor zowel de opdrachtgever als ons meteen duidelijk dat de basis van het gehele ontwerp de natuurlijke omgeving moest zijn. Het zorgt voor de optimale omstandigheden voor een design waarbij mensen zich comfortabel voelen en snel kunnen herstellen”, vertelt Sick.
Het is voor architecten cruciaal om te weten voor wie ze ontwerpen. Dat is misschien nog meer van essentieel belang wanneer je een ontwerp maakt voor patiënten en ouderen. Voor Sick zijn de gebruikers de spil waar zijn werk om draait. Dat wist hij al vroeg in zijn carrière. “Ik wilde een architect worden die precies weet hoe je gebouwen bouwt, maar bovenal die weet wat mensen nodig hebben om gelukkig te zijn in een gebouw. We bouwen niet voor architecten, of puur voor de architectuur of het design, we bouwen voor de mensen en hun behoeften.”
Maakt ontwerpen voor een specifieke doelgroep - in dit geval patiënten - het project anders dan andere projecten? Met name op een technisch niveau, meent Sick. Naast dat er in een ziekenhuis continue medische processen uitgevoerd worden, zijn er ook allerhande medische hulpmiddelen nodig die onmisbaar zijn voor het interieur. “De kunst is om deze hulpmiddelen zo te rangschikken dat ze praktisch tot hun recht komen voor patiënten en verpleegkundigen maar ook dat je ze zo integreert in het ontwerp dat ze visueel niet het gehele plaatje verpesten. Naast dat je ook niet wil dat het het negatieve ziekenhuisgevoel losmaakt bij mensen.” Uiteindelijk moet het ontwerp ook een ‘gevoel van vertrouwen en geborgenheid overbrengen’, legt hij uit.
Eeuwenoude Italiaanse straten
Middenin de eeuwenoude straten van Florence en Siena werd het zaadje om architect te willen worden geplant bij de jonge Sick, toen hij de Italiaanse steden bezocht met zijn ouders. Toen hij later als tiener Parijs bezocht wist hij het zeker. “Ik was zowel gefascineerd door de moderne gebouwen maar ook door de ruimte waarin mensen leven en bewegen. Ik wilde leren hoe je ruimten bouwt waar mensen zich comfortabel in voelen.”
Een belangrijke les die hij onderweg leerde was om altijd de mensen voorop te stellen. “Als de basisbehoeften niet duidelijk zijn aan het begin van een project, dan zal het uiteindelijk onnodig uitlopen en bestaat het gevaar dat je dure en tijdrovende toevoegingen doet”, meent hij. Samen met zijn bedrijfspartner Christine Frey heeft hij een rechtdoorzee proces principe bedacht. ‘Praat, denk, plan, reviseer en implementeer’. Sick legt uit: “Ziekenhuizen, verzorgingstehuizen, kantoren en industriële gebouwen - ze hebben allemaal één ding gemeen: de oriëntatie en grootte van de ruimten beïnvloedt het dagelijkse gedrag van mensen en daardoor ook de operationele kosten. Daarom fuseren we architectuur, proces advies en communicatie meteen vanaf het begin.”
Foto: Ziekenhuis Oberengadin
Foto: Ziekenhuis Oberengadin
Rechttoe-rechtaan architectuur
Wat maakt het design van Oberengadin ziekenhuis zo speciaal? “De architectuur is dienend aan het medische proces. Dat is juist positief. Hiermee wordt het design ook rechttoe-rechtaan. Daarnaast kozen we voor materialen en een ontwerp dat paste bij de prachtige omgeving van de Engadin.”
Er waren twee grote uitdagingen aan het begin van het project, vertelt Sick. “Aan de ene kant was het meteen duidelijk dat we de geraamte van het bestaande gebouw moesten gebruiken, een nieuw gebouw was niet aan de orde. Aan de andere kant draaide het ziekenhuis, ook al had het genoeg ruimte om te groeien, niet efficiënt genoeg. En daarnaast was de ‘look and feel’ van het gebouw verouderd en hielp het de zieken niet in hun herstel.” Samen met de opdrachtgever werd een master plan bedacht dat meerdere jaren besloeg. “Implementatie van het plan gebeurde in afgebakende jaarlijkse projecten. Zo konden we constant reageren op huidige strategische problemen terwijl we ook nieuwe medische ontwikkelingen onderweg konden meenemen in het plan.” Door het gestructureerde master plan en doordat alle partijen - opdrachtgever, gebruikers en financiers - vanaf het begin betrokken waren, bleef het project bespaard van tegenslagen.
De bloem van het leven
Hoe draagt de juiste verlichting bij aan het ontwerpen van een gezonde omgeving? “Verlichting behoort tot de kern van architectuur. Het kan gebruikt worden om positieve gemoedstoestanden op te wekken, materialen uit te lichten of zelfs als een op zichzelf staand design element”, vindt Sick. Alhoewel het belangrijk is om onderscheid te maken tussen basisverlichting en sfeerverlichting. “Basis verlichting moet zo discreet mogelijk in de achtergrond aanwezig zijn om de ruimte voldoende licht te geven. Sfeerverlichting zorgt voor interessante zones, kan materialen uitlichten, oriëntatie ondersteunen en ervoor zorgen dat medische apparatuur - dat het overall ontwerp kan verstoren - wat meer naar de achtergrond verdwijnt.”
Samen met TRILUX werd een speciaal armatuur ontworpen dat ook de ‘sgraffito’ bevatte, een bepaalde wandtekening stijl waar de Engadin om bekend staat. “Het is een techniek dat je op ontelbaar veel huizen in de Engadin tegenkomt en draagt onmiskenbaar bij aan de charme van de dorpjes. Een veelgebruikt element is de bloem van het leven. We hebben dit element op veel plekken in het ziekenhuis laten terugkomen. Dat we dit symbool samen met TRILUX ook nog in een armatuur konden laten terugkomen was een kroon op het ontwerp.”
Foto: Ziekenhuis Oberengadin
"
Verlichting behoort tot de kern van architectuur