Hoe Grown.bio gebruik maakt van natuurlijke intelligentie

Door: Bénine Buijze

Het was een zoekopdracht op internet die Jan Berbee op het pad zette van biobased ondernemer. Tijdens zijn werk als adviseur duurzame verpakkingen vroeg een klant hem om een alternatief te vinden voor de blauwe bakjes waarin champignons worden verkocht in de supermarkt. Hij zocht ‘champignon verpakking’ op in de zoekmachine en in plaats van verpakkingen voor champignons, vond hij verpakkingen gemaakt van champignons. Berbees interesse was gewekt en hij verdiepte zich in de materie. In 2015 startte hij samen met Arthur Moree het bedrijf Grown.bio, een biotechnisch bedrijf dat mycelium gebruikt om duurzame en composteerbare verpakkingen, bouwmaterialen en interieur objecten te maken.

“Natuurlijk. Mycelium, ook wel zwamvlok genoemd, is het wortelnetwerk van paddenstoelen. Om het beter te begrijpen, kan ik het beste de levenscyclus van een paddenstoel uitleggen. Als je een paddenstoel tekent, maak je waarschijnlijk een stam met een kap erop. Onder die kap zitten sporen. Wanneer de paddenstoel zich moet voortplanten, laat het zijn sporen gaan. Die worden meegevoerd met de wind en komen op de grond van het bos terecht. Als ze de grond raken, worden de sporen geactiveerd en groeit er een netwerk van witte wortels. Net een bord spaghetti, maar dan onder de grond. Dat is mycelium. Het is behoorlijk sterk en het groeit snel. Wanneer de zwamvlokken een tijd ondergronds hebben gegroeid, komen er nieuwe paddenstoelen uit de grond zetten en begint de cyclus weer van voor af aan.”

"

Mensen vragen me: ‘Gaan hier champignons uitgroeien?’ Nee. Er groeien geen champignons uit onze producten.

En hoe gebruikt Grown.bio mycelium voor zijn producten?

“In de natuur leeft, ademt en groeit de zwamvlok. Dat kan door de voedingsstoffen die het in de bodem vindt. In onze fabriek proberen we dit proces na te bootsen. We gebruiken vezels uit afvalstromen of hennep als de voeding en mixen het mycelium erbij. Het mycelium voedt zichzelf en groeit, waardoor het de vezels stevig verbindt. Die groei kan willekeurig plaatsvinden, maar als je een mal maakt, zal het de vorm daarvan aannemen. Door dit te doen kunnen we bepaalde vormen maken. Als het gegroeid is zoals we willen, bakken we het af in een oven om het mycelium te doden en wat overblijft is een sterk product.”

Moet je er nog iets aan toevoegen voordat je het afbakt of zijn het enkel natuurlijke producten die jullie gebruiken?

“Nee, het zijn slechts de vezels en het mycelium. Door het te bakken drogen we het uit en gaat de mycelium dood. Soms vragen mensen me: ‘Gaan hier champignons uitgroeien?’ Nee. Er groeien geen champignons uit onze producten. We bakken het op 80 graden en los van dat het mycelium daarvan uitdroogt, dood je het ook.”

Foto: Grown.bio

Dat klinkt veelbelovend. Het is dus een sterk product. Wat voor andere eigenschappen heeft het?

“Het is hydrofoob. Als het nat wordt rolt het water er gewoon af. Als je een gesloten container maakt van ons product, dan isoleert het. We kunnen er dus ook goede thermoflessen van maken. Het mycelium dat we maken is ook brandvertragend, waardoor het een interessant product is voor de bouw. Je kunt je huis isoleren met mycelium panelen. I maak altijd de grap: heb je ooit geprobeerd om je champignon in de fik te zetten? Ik denk niet dat er veel mensen zijn die dat geprobeerd hebben, maar als je het wel doet, brandt het niet. De hennep in onze panelen zou smeulen en uiteindelijk as worden. Uiteindelijk verbranden de mycelium panelen wel, maar heel langzaam. Het is een goede vertrager en dat is geschikt voor gebouwen.”

Wat kan mycelium veranderen in de bouwindustrie?

“Ik denk dat we in een fase zitten waarin we steeds dichter bij biobased bouwen komen. Het is te vroeg om te zeggen dat mycelium de oplossing is, maar het is absoluut een top vijf-speler binnen de oplossingen die al bestaan. De meest logische volgende stap voor mycelium producten in de bouw is isolatie. En we zien dat al gebeuren, want we maken daadwerkelijk isolatiepanelen en verkopen ze aan aannemers. Maar polyurethaan blijft een grote concurrent. Het heeft betere isolatiewaarden, dus als we dezelfde resultaten willen bereiken, moeten we onze panelen dikker maken. Gelukkig zeggen bedrijven tegenwoordig vaak: ‘het is prima om de panelen 30% groter te maken als het ze dezelfde isolatiewaarden geeft.’ In dat opzicht zie ik verandering plaatsvinden in de bouw.”

"

We brengen onherstelbare schade toe aan onze aarde door producten te gebruiken die van aardolie zijn gemaakt. Dat kunnen we nooit meer goedmaken.

Dus in de bouw is mycelium een goede vervanging voor polyurethaan. Maar Grown.bio maakt ook verpakkingen. Voor welk materiaal is mycelium een goed alternatief?

“Het is een heel goede vervanger voor piepschuim, of polystyreen, wat enorm vervuilend is. Allereerst is het gemaakt van aardolie. Olie boren is iets weghalen uit de natuur dat zich miljoenen jaren heeft ontwikkeld. We brengen daarmee onherstelbare schade toe aan de aarde door producten te gebruiken die van aardolie zijn gemaakt. Dat kunnen we nooit meer goed maken. Daarna moet je het uitzetten om er piepschuim van te maken. Daarvoor gebruiken ze Pentane, een giftig en agressief gas. En daarna moet het hele lichte materiaal over lange afstanden verscheept worden. Want piepschuim wordt gemaakt waar olie wordt gewonnen en dat is niet in de buurt van Europa. Het vervoeren heeft dus een enorme impact op de CO2-uitstoot. Als je piepschuim vergelijkt met onze verpakkingsmaterialen, is het net zo sterk. Maar mycelium kun je lokaal produceren van producten die je snel opnieuw kunt laten groeien – wat aardolie niet kan – en je kunt onze producten in je achtertuin composteren.”

Het klinkt inderdaad als een groot voordeel dat je zwamvlokken overal kunt groeien en niet afhankelijk bent van een olieveld ver weg.

“Ja, dat is waar. We verkopen GIY-kits (Grow It Yourself) aan particulieren: hobbyisten, ontwerpers, architecten. Het is een kit met daarin dezelfde materialen als we in onze fabriek gebruiken. En mensen maken er prachtige dingen mee! Ze groeien helmen, muurpanelen of kunstzinnige sculpturen. En ze kunnen het gewoon in hun eigen oven afbakken. Mensen experimenteren er ook mee: wat gebeurt er als ik koffiedrab of spinazie bij het substraat doe? Kleurt het bruin of groen? Dat is heel leuk!”

Grown.bio bestaat nu bijna zeven jaar. Heb je verandering gezien in de manier waarop klanten naar duurzaamheid kijken of is dat een langzaam proces?

“Het is een langzaam proces, maar ik heb wel verandering gezien door de tijd heen. Er kloppen simpelweg meer mensen aan onze deur met de vraag of wij ze kunnen helpen met duurzamere verpakkingen of bouwmaterialen. Een andere aanwijzing is de gesprekken die we met klanten hebben over geld. Ons bedrijf zit tussen een startup en een scale-up in, dus het feit dat we wat kleiner zijn, maakt ons ook duurder dan gevestigde bedrijven. In het begin konden we niet alle klanten binnenhengelen, omdat ze duurzame producten voor dezelfde prijs als plastic of polystyreen wilden hebben. En dat kan nou eenmaal niet. Vandaag de dag vinden die gesprekken steeds minder plaats. Klanten zeggen vaak: ‘Het maakt me niet uit dat het wat duurder is. Ik wil gewoon mijn steentje bijdragen.’ En dat geeft mij hoop voor een goede toekomst.”