
Foto: Buro Kade BV
BLOG
Michael Bol (Buro Kade): “Duurzaam bouwen is ook je boerenverstand gebruiken”
Door: Jessica Merkens
Circulair bouwen: je hoort het ineens overal. En dat is niet zo gek. Grondstoffen worden steeds schaarser en duurder, de impact van CO2 intensieve traditionele materialen als beton, staal en keramiek is veelvuldig aangetoond. Daarnaast wil de overheid in 2050 volledig circulair zijn, wat zorgt voor wet- en regelgeving. Toch mist er op veel plekken in de bouwkolom kennis op het gebied van circulariteit, ziet architect en stadmaker Michael Bol (Buro Kade). Hij is de aanjager van het BNA netwerk ‘circular architecture’. “Gaat het puur om bouwen, of om kwaliteit van wonen?”
Michael Bol // Foto: Buro Kade BV
Om te beginnen, wat is het BNA netwerk circular architecture precies?
“Het is een kennisnetwerk rondom circulariteit en biobased bouwen. De BNA kringenbijeenkomsten werden voorheen voor en door architecten georganiseerd. Nu hebben we een bredere insteek gekozen, de bouwketen is breed welkom. De impact van circulariteit realiseer je alleen met alle bouwpartners. Nu maken nog te weinig stappen, omdat er in de branche nog niet genoeg kennis aanwezig is, vandaar de oprichting van dit BNA netwerk.” “Bij het kennisnetwerk nodigen we alle bouwpartners uit. Architecten, constructeurs, aannemers, adviesburo’s, maar ook de productleveranciers. We willen de keten op een slimme manier aan elkaar koppelen. Pas dan kan je een programma van eisen circulair opstellen, nieuwe contractafspraken circulair maken, of bijvoorbeeld aan de slag met materialenpaspoorten.”
Met welke vragen komen architecten vooral?
“Circulariteit is voor de meeste architecten slechts hergebruik van materialen. Maar hergebruik is maar een klein onderdeel van circulariteit. Ze missen de koppeling naar het hands on toepasbaar maken van algemene kreten en termen. Zoals het nut van een materialenpaspoort. Wat is dat dan? Hoe moet dat? Het kennisniveau over circulariteit is überhaupt nog laag.”
"
Hergebruik is maar een klein onderdeel van circulariteit
"
U vraagt, wij draaien’ is altijd makkelijker maar levert niet het beste, duurzame antwoord
Hoe komt dat denk je?
“Ik denk met name doordat niet alle architecten die rol als proces regisseur claimen in een opdracht. Dat blijft toch vaak de opdrachtgever of aannemer. Terwijl je als architect de kans hebt om je als bouwmeester centraal op te stellen. Duurzaam en circulair ontwerpen heeft heel lang in een alternatief circuit rondgezongen. Inmiddels is het wet- en regelgeving aan het worden. Nog niet iedereen ziet het belang ervan in. Wat is de impact van circulariteit op je werk?”
Bij Buro Kade noemen jullie jezelf stadmakers..
“Dat klopt. Het is eigenlijk raar te bedenken dat het zo niet was. Natúúrlijk bouw je in een context van de omgeving, en wil je iets van waarde toevoegen. Alle dingen die je maakt hebben impact. Daarom moet je zoeken naar de meest duurzame ingreep. Ook door de opdrachtgever te bevragen. Het is niet altijd de makkelijkste weg. Want het concept ‘u vraagt, wij draaien’ is natuurlijk altijd makkelijker maar levert niet het beste - lees duurzame - antwoord.” “Als architect denk je natuurlijk na over het leggen van die relaties om een waardevolle ingreep te kunnen doen in het stedelijk weefsel. Een voorbeeld. We hebben de noodzaak om een miljoen woningen te bouwen. Dat wordt nu eendimenisonaal opgelost, door zo snel mogelijk en zo goedkoop mogelijk sociale woningbouw te produceren. Terwijl we van diverse projecten na de oorlog hebben geleerd dat die eendimensionale aanpak niet duurzaam is gebleken.” “De gelaagdheid maakt een stad juist interessant. Je moet doorborduren op dat complexe weefsel. Zorgen voor menging van functie en doelgroepen. En ik durf te stellen dat dat zelfs sneller te realiseren is. De druk tot de bouw van woningen wordt nu politiek en financieel uitgebuit. Gaat het puur om bouwen, of om kwaliteit van wonen? Als een leefbare omgeving het uitgangspunt is neem je echt andere beslissingen.”
Foto: Thuishaven van Buro Kade in een mengfabriek uit 1909
Wie zou je als voortrekker bestempelen in circulair bouwen?
“Dan denk ik meteen aan Thomas Rau, de initiator van het Madaster. Een digitaal platform om goed inzicht te krijgen in de grondstoffen die je hebt. Maar nog belangrijker, om op voorhand meetbaar te maken wat de impact is van je ontwerp beslissing is. We zijn binnen het buro aan het bekijken of we duurzaamheidsparameters interactief aan ons BIM model kunnen koppelen zodat die impact meteen inzichtelijk wordt. Zodat je bijvoorbeeld andere grondstoffen kiest wanneer je een langere levensduur van gebouw nastreeft als dat de duurzamere oplossing blijkt. Daar is het Madaster een belangrijke tool voor.”
Wat zou jouw belangrijkste tip zijn als je wil beginnen met duurzaam bouwen?
“Het begint bij je boerenverstand gebruiken. Zeker rondom losmaakbaarheid en biobased bouwen. Ik zie bijvoorbeeld ontzettend veel biobased producten die losmaakbaar op een gevel gemaakt worden met een gigantische aluminium structuur eromheen. Is dat de bedoeling? Net als de milieu-impact van ingewikkelde installaties. In een kerk is het altijd koel. En wat doen wij? Alles licht bouwen, met glas en grote ramen. Wij zitten in een mengfabriek uit 1909, met gietijzeren balken en bouten die losmaakbaar zijn. Dat was toen al een vorm van demontabel zijn. Het heeft zeventig centimeter dikke wanden en het is hier 360 dagen van het jaar heel erg aangenaam. Mét enkel glas en zonder isolatie.” “We zijn gewend op basis van wettelijke eisen qua energieprestatie probleemoplossend bezig te zijn. Maar misschien kan je in het ontwerp al klimaat beheersen met minder installaties en materiaalgebruik. Kijk naar de verhouding open en dicht, glas versus dichte wanden, of openingen voor een natuurlijke ventilatie.”
Op welk project ben je het meest trots?
“Dat is het gebouw voor Weener XL wat we nu aan het bouwen zijn. We hebben gestreefd naar een zo hoog mogelijk percentage circulariteit en biobased materialen. We maken grote stappen aan de programma van eisen kant, de constructiekant en met een materialenpaspoort in BIM. We proberen de hele keten zo goed mogelijk te sluiten.” “We onderzoeken daarnaast veel biobased materialen in de Buro Kade Academy. Nieuwe vormen van steenachtige materialen, hout, kurk, vlas en stro. Heel leuk om het daarover met elkaar te hebben en met één voet in het experiment te staan.”