Jan Willem van de Groep: ‘Je kan een heel huis van biobased materialen bouwen’

Door: Jessica Merkens

Jan Willem van de Groep las vijftien jaar geleden het boek ‘De aarde is plat’ van Thomas L. Friedman. Toen wist hij zeker: dit is niet de route die we moeten bewandelen. Sindsdien zet de innovator en ondernemer zich volop in voor de energie- en materialentransitie. Een gesprek over bouwen met biobased materialen, koolstofopslag in huizen en gelobby in de bouwsector.

Verduurzaming in de bouwsector

‘Ik houd mij bezig met het stimuleren van verduurzaming in de bouwsector. Op het landelijke podium probeer ik biobased bouwen en digitalisering aan te jagen, met name om de energie- en materialentransitie te versnellen. Al sinds mijn afstuderen als bedrijfskundige en civiel technicus, ben ik gefascineerd door innovatie. Hoe kun je verandering voor elkaar krijgen? Voor de verduurzamingsopgave is innovatie ontzettend belangrijk. De route die we nu aan het bewandelen zijn is er niet eentje waar de volgende generatie iets mee opschiet. Ik ben continu bezig met zoeken naar hoe het beter, slimmer en duurzamer kan.’

"

Teeltgewassen zijn bezig aan een opmars

Bouwen met teeltgewassen en reststromen

‘Heb je het over biobased bouwen, dan denken de meesten meteen aan hout. Dat is ook terecht, hout wordt het vaakst als biobased materiaal toegepast, ook in de traditionele bouw. Wat daar achteraan komt zijn nichemarkten als stro, hennep, vlas, lisdodde en bamboe: allemaal teeltgewassen die bezig zijn aan een opmars. Deze materialen worden nu vooral toegepast in particuliere woningen, maar nog niet op grote schaal. Daarnaast heb je nog de reststromen uit land- en tuinbouw. Resten van tomatenplanten, paprikastengels, dat soort producten. Ook die kan je in toenemende mate gebruiken als bouwmateriaal. Net als bermgras, waar je isolatiemateriaal van kan maken.’ ‘Eigenlijk is al het biologisch materiaal waar vezels, lichnine en cellulose in zit geschikt om bouwmateriaal van te maken. Dat zijn de basis bouwstenen. Van deze biopolymeren kun je heel veel maken. Er is een opkomende markt voor biochemie. Daar gaan biopolymeren in toenemende mate voor worden gebruikt.’

Jan Willem van de Groep

Een compleet huis van biobased materialen

‘In principe kan een heel huis van biobased materialen gebouwd worden. Dat zie je nu al bij hele kleine huizen. De fundering is vaak lastiger. Daar zie je over het algemeen toch betonoplossingen. Maar ook daar is inventiviteit. Zoals stalen schroefpalen, waar houten balken en daarop een houten vloer is aangebracht. Maar bij projectmatige bouw zullen de fundering en de begane grond vloeren nog steeds van beton zijn. En dan hopelijk wel CO2-arm.’ ‘Voor de constructie heeft hout als materiaal de meeste potentie. Er bestaan dikke houten platen waar je complete wanden van kunt maken, cross laminated timber genoemd. Voor de gevels worden steeds meer houten skeletbouwwanden gebruikt, afgevuld met biologisch isolatiemateriaal. Plaatmaterialen worden ook al veel van biobased grondstoffen gemaakt. En een opkomende markt is die van biocomposiet materialen, waarbij vooral wordt gekeken naar het opwaarderen van de levensduur van biobased grondstoffen.’ ‘Wat ikzelf de allerleukste ontwikkeling vind is mycelium. Hierin worden restmaterialen vermalen en sporen van een paddenstoel achtige schimmel toegevoegd. De wortels groeien helemaal door die bioreststroom heen. En dat vormt dan een mycelium plaat. Je kan het ook in een mal stoppen en er een compleet product uit halen dat 100% plantaardig is. Met vergelijkbare eigenschappen als gangbare isolatiematerialen. Het staat nog in de kinderschoenen, maar het is ontzettend kansrijk voor de bouwsector.’

Meer weten over mycelium als bouwmateriaal? Lees meer 'ArchDaily'

Lobbyisten in de bouwsector

‘De lobbyclubs van CO2 intensieve bouwmaterialen zoals metaal, beton en keramiek proberen de verandering zo traag mogelijk te laten gaan. Dat zijn producten die heel traditioneel zijn voor de bouwsector en die uiteraard weggedrukt worden als het gaat om de verduurzamingsopgave. Het zijn beroepslobbyisten. Ze zitten in iedere commissie waar ze enige invloed kunnen uitoefenen op beleid. Dat is ook logisch, als je die ruimte krijgt ga je die pakken. We moeten met die hele praktijk stoppen. Ook al zijn ze zelf volop bezig met duurzamer en CO2 zuiniger worden, je kan uitrekenen dat we met al hun inspanningen alsnog nooit de klimaatdoelen gaan halen. Er zijn gewoon betere alternatieven. Die moeten ze niet tegenhouden. Je kan het kerstmenu niet maken met de kalkoen aan tafel.’

"

Lobbyclubs van de metaal, beton en keramiekindustrie proberen de verandering zo traag mogelijk te laten gaan

Koolstofopslag in je huis

‘Biobased materialen verdringen CO2 intensieve bouwmaterialen en ze slaan ook nog eens koolstof op. Hier zit de grootste winst van biobased materialen. Planten nemen CO2 op en vervolgens wordt de CO2 gescheiden. De zuurstof komt weer vrij en de koolstof wordt opgeslagen. Koolstof is de basisbouwsteen van heel het bestaan, die grondstof halen we ook uit olie en gas en zit dus ook in een levende plant. Als je de plant vervolgens gaat oogsten en er een bouwmateriaal van maakt, dan blijft de koolstof opgeslagen in het materiaal. Over 75 jaar ga je het bouwmateriaal weer hergebruiken, of worden de biopolymeren gebruikt in de biochemie. We kunnen op die manier heel veel CO2 uit de lucht halen en opslaan in bouwmaterialen.’

CO2 opslag in de Noordzee

‘Er is nu 2 miljard euro subsidie uitgegeven om CO2 op te slaan in de bodem van de Noordzee, in een leeg gasveld. Vijftien jaar lang wordt 2,5 megaton CO2 per jaar opgeslagen. Dat is ongeveer gelijk aan het bouwen van 40,000 huizen, we gaan er 100,000 per jaar doen. Je kan wel uitrekenen wat de waarde dan per huis is. Je zou datzelfde subsidiegeld ook kunnen bestemmen voor het aanjagen van biobased bouwen. Je hebt hetzelfde effect als bij opslag in de diepe bodem. Maar je bent ook nog eens de wooncrisis aan het oplossen, én je slaat CO2 op, én je verdringt CO2 uitstoot omdat je veel minder beton, staal en keramiek nodig hebt.’

Architecten hebben een flinke slag te maken

‘Zolang er geen wet- en regelgeving is, moeten opdrachtgevers zelf een zo hoog mogelijk ambitie voorschrijven als ze willen bijdragen aan de klimaatdoelen. Stel eisen aan de CO2 emissie van je gebouw, houd rekening met de CO2 opslag. Probeer dat in je uitvragen een plek te geven. Ik denk dat architecten nog een flinke slag te maken hebben. Tachtig procent van wat ze leren is gestoeld op de oude bouwpraktijk. Op de opleidingen wordt veel te weinig aandacht besteed aan biobased bouwen. Ik krijg ook veel vragen van architecten die met grote projecten bezig zijn. Vaak koppel ik ze aan collega’s die al ervaring hebben met biobased bouwen. Ze komen dan vaak tot verrassende inzichten.’

Benieuwd naar Jan Willem zijn hele verhaal? Luister de GIBL podcast met Jan Willem van de Groep.